ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο όρος «Ορθοπαιδική» για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από τον Γάλλο Καθηγητή Νicolas Andry, ο οποίος συνδυάζοντας τις ελληνικές λέξεις «óρθός» και «παιδίoν» προσπάθησε να περιγράψει ένα νέο τομέα της Ιατρικής, εκείνον της πρόληψης και της θεραπείας των παιδικών παραμορφώσεων. Τους επόμενους αιώνες, ο όρος υιοθετήθηκε διεθνώς από την ιατρική κοινότητα, καθώς η Ορθοπαιδική επιστήμη εξελισσόταν, διευρύνοντας το ενδιαφέρον της σε όλες τις συγγενείς, επίκτητες, και τραυματικές παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος.
Η Ορθοπαιδική Χειρουργική στη χώρα μας αρχικά καλλιεργήθηκε μέσα στους κόλπους της Γενικής Χειρουργικής. Αμέσως μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, και την εγκατάσταση του πρώτου Πανεπιστημίου (Οθώνειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1837), αρκετοί Γενικοί Χειρουργοί έδειξαν ενδιαφέρον για τις παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος.

Ο Ιωάννης Ολύμπιος (1802-1869), ο πρώτος Καθηγητής Χειρουργικής Παθολογίας ασχολήθηκε κυρίως με τη Γενική Χειρουργική και την Οφθαλμολογία, αλλά έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ορθοπαιδική. Μέχρι το 1900, είχαν δημοσιευθεί αρκετές εργασίες του με ορθοπαιδικό περιεχόμενο στο Δελτίο της Ιατρικής Εταιρείας και άλλες εκδόσεις. Ο Θεόδωρος Αρεταίος (1829-1893), εξήγησε το μηχανισμό των καταγμάτων και άλλων ορθοπαιδικών παθήσεων στο βιβλίο του «Χειρουργική Παθολογία». Ο Σπυρίδων Μαγγίνας (1839-1920) έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Τραυματολογία, όπως μαρτυρά η διατριβή του «Περί των κατά το κατώτερο άκρον του οστού της κνήμης γενόμενων καταγμάτων». Ο Νικόλαος Αλεβιζάτος (1875-1945) υποστήριξε τη διατριβή του επί υφηγεσία «Περί της θεραπείας του Ποττείου κακού και ιδία της απότομου ευθειάσεως της κύφωσεως υπό χλωροφορμίου δι’ ενός νέου μηχανήματος». Ο Κωνσταντίνος Μέρμηγκας (1847-1942) μελέτησε τα κατάγματα και παρουσίασε πολλές εργασίες όπως η «Η μέθοδος της τάσεως δια εμπήξεως ήλων επί καταγμάτων της μηριαίας κεφαλής» (Δελτίο της Ιατρικής Εταιρείας, 1922). Ο Ευάγγελος Καλλιοντζής στο σύγγραμμα του «Εγχειρητική» (1899) περιγράφει λεπτομερώς εγχειρήσεις επί των οστών.

Ο Γεράσιμος Φωκάς (1861-1937) εξελέγη καθηγητής Γενικής Χειρουργικής το 1902, ανέλαβε αρχικά τη Διεύθυνση του Δημοτικού Νοσοκομείου και αργότερα μεταφέρθηκε στο Αρεταίειον (1907). Ίδρυσε την ιδιωτική «Κλινική Φωκά», όπου με τον επιμελητή του Ριχάρδο Λιβαθυνόπουλο αντιμετώπιζε παθήσεις Γενικής Χειρουργικής, Γυναικολογίας και Ορθοπαιδικής. Οι περισσότεροι από τους μεταγενέστερους διάσημους Έλληνες Ορθοπαιδικούς όπως ο Αριστοτέλης Λιούγκας, ο Αθανάσιος Κονταργύρης, ο Θεόδωρος Γαροφαλίδης, ο Νικόλαος Βρυώνης και άλλοι, υπήρξαν βοηθοί του. Την ίδια περίοδο (1902), ο Καθηγητής Μαρίνος Γερουλάνος (1867-1960) ανέλαβε τη Διεύθυνση της Χειρουργικής Κλινικής του Ευαγγελισμού. Ο Γερουλάνος είχε ιδιαίτερες χειρουργικές ικανότητες, που του επέτρεψαν να ασχοληθεί με τη χειρουργική όλων των συστημάτων, αλλά κυρίως την Ορθοπαιδική. Τότε εγκαινιάστηκε η έναρξη «Ορθοπαιδικής Αίθουσας» και Ακτινολογικού Εργαστηρίου του Νοσοκομείο. Όλοι οι παραπάνω πρωτοπόροι, μαζί με πολλούς άλλους χαρισματικούς ιατρούς της εποχής δημιούργησαν τα θεμέλια της Ορθοπαιδικής στη χώρα μας.

Ωστόσο, ο Ιωάννης Χρυσοσπάθης (1871-1938) ήταν εκείνος που σήμανε την έναρξη της Ορθοπαιδικής στην Ελλάδα. Ο Χρυσοσπάθης σπούδασε Ιατρική στη Λειψία και κατόπιν ειδικεύθηκε στην Ορθοπαιδική στην κεντρική Ευρώπη (Βερολίνο, Αμβούργο, Βιέννη, Παρίσι) κοντά σε μεγάλες προσωπικότητες της εποχής. Ήταν ο πρώτος ειδικευμένος Έλληνας Ορθοπαιδικός Χειρουργός. Το 1901, επέστρεψε στην Αθήνα και ξεκίνησε να εφαρμόζει σύγχρονες για την εποχή Ορθοπαιδικές επεμβάσεις, ενώ διατηρούσε εργαστήριο όπου κατασκεύαζε εξατομικευμένους νάρθηκες και άλλες συσκευές για την αντιμετώπιση παραμορφώσεων καθώς και ακτινολογικό εργαστήριο. To 1908, υποστήριξε τη διατριβή του «Περί χρόνιας αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδος» και εξελέγη Υφηγητής «Ορθοπεδικής και Χειρουργικής Παίδων» στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο χρόνος αυτός αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της Ορθοπαιδικής στη χώρα μας, αφού εγκαθίσταται για πρώτη φορά Έδρα Ορθοπαιδικής στην Ιατρική Σχολή και ξεκινά να διδάσκεται αυτόνομα το μάθημα της Ορθοπαιδικής. Το 1925, ο Χρυσοσπάθης εξελέγη Καθηγητής. Ήταν ο πρώτος Καθηγητής Ορθοπαιδικής, ενώ το βιβλίο του «Ορθοπεδική» (1932) αποτέλεσε το πρώτο ελληνικό σύγγραμμα της νέας αυτής ειδικότητας που θα μελετούσαν οι φοιτητές τα επόμενα χρόνια.

Εικόνα 1. Ο Ιωάννης Χρυσοσπάθης ήταν ο πρώτος Καθηγητής Ορθοπαιδικής (1925) και υπηρέτησε ως Διευθυντής του Πανεπιστημιακού Ορθοπαιδικού Τμήματος της Αστυκλινικής (1908-1938) και ως Διευθυντής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Αθηνών (1926-1938).

Οι υπόλοιποι τέσσερεις Ορθοπαιδικοί της εποχής εκείνης ήταν ο Μιχαήλ Χρυσάφης στο Π.Ι.Κ.Π.Α., ο Αριστοτέλης Λιούγκας, που υπηρέτησε ως πρώτος Διευθυντής στο Ασκληπιείο Βούλας (1924) με βοηθό το Θεόδωρο Γαροφαλίδη, ο Αθανάσιος Κονταργύρης και ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος (1884-1955). Η Ορθοπαιδική Χειρουργική αναγνωρίστηκε επίσημα ως ξεχωριστή ειδικότητα στην Ελλάδα μόλις το 1938, προβλέποντας αρχικά τετραετή εκπαίδευση των ειδικευομένων.

Η Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας (Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.) οφείλει την ίδρυσή της στο Ριχάρδο Λιβαθυνόπουλο και τον Αθανάσιο Κονταργύρη. Παρόλο που δεν είχαν κοινή ειδίκευση, οι δύο ιατροί είχαν κοινή πορεία ως επιμελητές του Γεράσιμου Φωκά (περίπου το 1920-1930). Ο Λιβαθυνόπουλος ήταν Γενικός Χειρουργός, ωστόσο ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την άσκηση της Ορθοπαιδικής. Το βιβλίο του «Ορθοπεδική εν Ιταλία» (1911), όπου περιγράφει τις εμπειρίες του κατά την παραμονή του στα Ορθοπαιδικά Ιδρύματα της Ιταλίας, είναι το πρώτο βιβλίο σχετικό με την Ορθοπαιδική στην Ελληνική γλώσσα.

Ο Αθανάσιος Κονταργύρης (1892-1954) φοίτησε στην Ιατρική Αθηνών και έπειτα μετεκπαιδεύτηκε στη Στρατιωτικές Σχολές της Λυών και του Παρισιού. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε ως εθελοντής στο Γαλλικό στρατό. Το 1919 επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διεύθυνση του Ορθοπαιδικού Κέντρου του Στρατού. Μαζί με το Λιβαθυνόπουλο εργάστηκε στο ίδρυμα «Στέγη Πατρίδος» για τους ανάπηρους της Μικράς Ασίας. Το 1926, ως Επιμελητής του Φωκά, έγινε Υφηγητής Ορθοπαιδικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1929 Διευθυντής στο Ασκληπιείο Βούλας. Το 1947 εξελέγη Καθηγητής Ορθοπαιδικής και ίδρυσε την πρώτη Κλινική «Χειρουργικής Παίδων και Ορθοπεδικής» του Πανεπιστήμιου Αθηνών στον Ευαγγελισμό, που αργότερα μεταφέρθηκε στο Λαϊκό Νοσοκομείο (1951).

Εικόνα 2. Ο Αθανάσιος Κονταργύρης υπηρέτησε ως Καθηγητής Ορθοπαιδικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών (1947), Διευθυντής του Πανεπιστημιακού Ορθοπαιδικού Τμήματος της Αστυκλινικής (1938-1940), Διευθυντής της Α’ Ορθοπαιδικής Κλινικής του Ασκληπιείου Βούλας (1938-1944), Διευθυντής της Πανεπιστημιακής Κλινικής «Χειρουργικής Παίδων και Ορθοπεδικής» στον Ευαγγελισμό (1947-1951), που εν συνεχεία μεταφέρθηκε στο Λαϊκό Νοσοκομείο (1951-1954).

Η πρώτη προσπάθεια ίδρυσης της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας (Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.) έγινε το 1937. Οι Ορθοπαιδικοί τις εποχής συναντήθηκαν για τον λόγο αυτό στην οικία του Λιβαθυνόπουλου, κοντά στη πλατεία Βάθης. Ο περιορισμένος αριθμός τους και η μεσολάβηση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν επέτρεψαν την πραγματοποίηση του εγχειρήματος. Μετά το πέρας του πολέμου, την 9η Νοεμβρίου του 1947, είκοσι δύο Ορθοπαιδικοί συγκεντρώθηκαν πάλι, αυτή τη φορά στο σπίτι του Κονταργύρη στην Οδό Λυκαβηττού 23. Εκεί τα 22 ιδρυτικά μέλη αποφάσισαν τη σύσταση της Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.

Εικόνα 3. Ο Ριχάρδος Λιβαθυνόπουλος υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας (Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.) (1947). Η πρώτη σφραγίδα της Ε.Ε.Χ.Ο.Τ. με την κυκλική επιγραφή «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ – ΑΘΗΝΑΙ» και το έμβλημα της Ορθοπαιδικής με έτος ίδρυσης το 1947 στο κεντρικό μέρος της. Τα ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας (Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.) ήταν οι: 1) Ρ. Λιβαθυνόπουλος, 2) Α. Κονταργύρης, 3) Μ. Χρυσάφης, 4) Α. Παπαδόπουλος, 5) Θ. Γαροφαλύδης, 6) Π. Αντωνόπουλος, 7) Μ. Ανδρεόπουλος, 8) Μ. Δανιηλίδου, 9) Μ. Δήμιτσας, 10) Α. Καββαδίας, 11) Λ. Καραμπαρμπούνης, 12) Γ. Λιβαθυνόπουλος, 13) Ι. Μιχαήλ, 14) Ε. Οικονόμου, 15) Θ. Παπαγεωργαντάς, 16) Ε. Παπαδόπουλος, 17) Α. Αρζιμάνογλου, 18) Α. Χατζηγεωργίου, 19) Χ. Χριστόπουλος, 20) Ε. Χρυσάφης, 21) Τ. Καμπέρογλου, 22) Μ. Κλωνιζάκης.

Ο Λιβαθυνόπουλος ορίστηκε ως Πρόεδρος και ο Κονταργύρης ως Γενικός Γραμματέας. Σκοπός της νεοσυσταθείσας Εταιρείας ήταν «ἡ προαγωγή τῆς ᾿Ορθοπεδικῆς ἐν ῾Ελλάδι», ενώ το καταστατικό της εγκρίθηκε από το Πρωτοδικείο Αθηνών (απόφαση 593/29.1.1948).

Η Ε.Ε.Χ.Ο.Τ. συνεδρίασε για πρώτη φορά την 18^η Μαρτίου του 1948. Υπό την προεδρία του Ριχάρδου Λιβαθυνόπουλου και με τη παρουσία 16 μελών πραγματοποιήθηκαν αρχαιρεσίες προς ανάδειξη Διοικητικού Συμβουλίου. Πρόεδρος εξελέγη παμψηφεί ο A. Κονταργύρης, Αντιπρόεδρος ο M. Χρυσάφης, Γενικός Γραμματέας ο Α. Παπαδόπουλος, Ταμίας ο Θ. Γαροφαλίδης και Ειδικός Γραμματέας ο Ι. Μιχαήλ. Κατά το 1948 έγιναν 4 συνεδριάσεις. Οι συνεδριάσεις αρχικά λάμβαναν χώρα στο Κεντρικό Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ αργότερα στο παλαιό αμφιθέατρο του Ευαγγελισμού.

Το πρώτο τεύχος του περιοδικού της Εταιρείας με τίτλο «Δελτίον της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας» εκδόθηκε το 1948. Ο Κονταργύρης ανέλαβε την έκδοσή του. Πίστευε ότι το περιοδικό αποτελούσε το συνδετικό κρίκο με τα μέλη της Εταιρείας και από την πρώτη στιγμή της ιδρύσεώς της δημοσίευε τα πρακτικά των συνεδριάσεων σε αυτό.

Το πρώτο συνέδριο της Ε.Ε.Χ.Ο.Τ. έλαβε χώρα στις 31 Μαΐου – 2 Ιουνίου του 1969 στη Θεσσαλονίκη, επί προεδρίας Γεώργιου Χαροφυλακίδη. Το συνέδριο στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία, ενώ το σύνολο των 52 επιστημονικών ανακοινώσεων δημοσιεύτηκε σε ιδιαίτερο τόμο με τίτλο «Α’ Πανελλήνιον Συνέδριον Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας. Θεσσαλονίκη 1969».

Το Κολλέγιο Ελλήνων Ορθοπαιδικών Χειρουργών (Κ.Ε.Ο.Χ.) συστάθηκε το 1983, μετά από πρωτοβουλία και έντονες προσπάθειες του Απόστολου Καββαδία. Η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή του Κολλεγίου αποτελείτο από τους Γ. Χαρτοφυλακίδη, Π. Συμεωνίδη, Θ. Πανταζόπουλο, Α. Καββαδία, Κ. Γιώτη, Ι. Παπαδόπουλο, Α. Γιαννίκα, Ε. Δρεττάκη, Α. Τουλιάτο, Ε. Ντούνη, Μ. Ιεροδιακόνου, Γ. Θεοδωράτο, Ε. Βαγιανό και Κ. Χατζησταματίου. Από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα αποτελεί τον εκπαιδευτικό βραχίονα της Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.

Η μεγάλη προσφορά της Ε.Ε.Χ.Ο.Τ. στην εκπαίδευση και διαρκή ενημέρωση των μελών της, στην Ορθοπαιδική επιστήμη, αλλά κυρίως στο σύνολο της Ελληνικής Κοινωνίας αναγνωρίστηκε με τη βράβευσή της από την Ακαδημία Αθηνών το 2004.

Βιβλιογραφία

1. Ηλιόπουλος ΚΣ. Οι Πρωτοπόροι της Ορθοπεδικής. Έκδοση Ε.Ε.Χ.Ο.Τ. Αθήνα 1991.
2. Βαρβαρούσης Α. Ιστορία της Ορθοπαιδικής από την Αρχαιότητα Μέχρι Σήμερα. Η Εξέλιξη της Ελληνικής Ορθοπαιδικής. Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου Α.Ε. Αθήνα 2001.
3. Μegaloikonomos PD, Savvidou OD, Vlachaki A, Igoumenou VG, Vlasis K, Papagelopoulos PJ. The Evolution of Orthopaedics in Greece: From Ancient Heritage to Modern Times. Surg Innov. 2021 Apr 8; https://doi.org/10.1177/15533506211006982